عوامل موثر در رشد هنری کودک:
عوامل ژنتیکی که مربوط به استعداد و رشد ذهنی اولیه کودک می باشد. خود بر دو عامل دیگر تقسیم می گردد: وراثت و انگیزه های روانی
عوامل بیرونی که خارج از وجود کودک می باشد: محیط و بازی
☻عوامل محیطی و اجتماعی تاثیر بیشتری بر رشد هنری کودک دارند.
در خانواده ای که پدرو مادر هنرمند هستند اغلب یک یا چند تن از کودکان تمایل به هنر پیدا می کنند. در اینجا هم موضوع ارثی بودن دخالت دارد و هم محیط مساعدو مناسب برای پرورش ورشد هنری کودکان.
اموری مانند طراحی کردن برای کودک٬ خریدن مدل نقاشی٬ فراهم کردن بیش از حد وسایل نقاشی٬ تهیه جعبه رنگهای نا مناسب و تزیینی٬ همگی مانع پیشرفت هنری کودک می باشند. بنابراین باید از انجام و تهیه ی چنین مواردی به کلی پرهیز کرد.
☻خواندن قصه های کوتاه و مصور برای کودکان در گسترش ذهن و آشنایی آنها با اشکال و حیوانات و پرندگانی که که احتمالا در اطرافشان دیده نمی شوند سهم مهمی را عهده دار خواهد بود.
"پیکاسو" نقاش کوبیست امریکایی در مورد آزادی و راحتی هنر کودک چنین گفته است:
هنری که هنرمند آگاه آرزوی رسیدن به آن را دارد هنر کودکان است.
گردآوری و تنظیم:
فاطمه پورذبیح
نقش مربی
☻در سن 6 سالگی موقعیت روحی کودک تغییر می کند و احتیاج به کمک مربی دارد. در این سن باید اعمال و رفتار کودک را زیر نظر داشته باشیم و میزان رشد و پیشرفت هنری او را بررسی کنیم.
☻نقش مربی این نیست که کودک را به نقاشی کردن از روی مدل و الگو وادار نماید بلکه باید او را تشویق به نقاشی کند.
برای شروع مربیگری با بچه ها در زمینه هنر٬ باید اول با آنها دوست شویم بعد با آزادی آنها را به نقاشی تشویق نماییم.
مربی شیوه اندیشیدن را به کودک نمی آموزد٬ بلکه اندیشه های مختلف را به او یاد می دهد و این کودک است که روش دلخواه خود را انتخاب می کند.
☻هنر می تواند وسیله ای برای آموزش اصول اخلاقی و تربیتی و نیز اصول علمی و آموزشی باشد و مربی مانند باغبان تنها عامل رشد کودکان است نه آنطور که خودش می خواهد آنها را شکل دهد.
☻نباید به کودک نشان داد که چگونه باید نقاشی کند بلکه با دادن آزادی عمل باید به او مجال داد تا از تخیل خودش استفاده کند٬ آموزش نباید به گونه ای باشد که تخیل و اعتماد به نفس را از کودک بگیرد.
☻در مورد مدل های نقاشی( تصاویر تو خالی که کودک داخل آنها را رنگ آمیزی می کند) باید گفت: اینگونه مدلها بیشتر برای کودکان عقب مانده که قادر به طراحی نیستند مناسب است.
این نوع مدلها نه تنها برای کودکان معمولی مفید و مناسب نیست بلکه بسیار مضر و بیهوده است ٬ زیرا او این نقاشیها را الگوی خود قرار می دهد و حتی هنگامی که قرار است آزادانه نقاشی کند فکر می کند که باید چیزی مانند آن الگوها را بکشد و به این ترتیب آزادی فکر٬ حس٬ خلاقیت و اعتماد بنفس او دچار مشکل می شود.
″امرسن″ پس از تحقیقات به این نتیجه رسیده است که تقلید و الگودهی نوعی خودکشی خلاقیت است.
☻مربی باید از طریق سوال کردن کودک را راهنمایی کند. سوال او نباید جنبه امرو نهی داشته باشد بلکه باید جنبه تجزیه تحلیل داشته باشد در اینصورت سودمند و مفید خواهد بود.
☻کشیدن یک نقاشی توسط چند کودک اغلب نتیجه خوبی در بر دارد٬ زیرا فعالیت گروهی سبب تحریک تخیل بیشتر و تولید افکار جدید می شود.
☻اگر هدف مربی آموزش تناسبات به دانش آموزان است٬ باید در سنین اولیه نوجوانی(11 سال به بعد) و طی مراحل ویژه صورت گیرد.
عوامل موثر در رشد و پرورش استعداد کودک
☻بهترین زمان کشف استعداد آدمی در دوران کودکی بویژه 3 سالگی است. ساختن واقعی یک کودک و پایه ریزی ارکان زندگی او در همین دوران است زیرا تجلی هوش و استعداد انسان تنها در هنگام بلوغ نیست بلکه 50 درصد این هوش و استعداد قبل از سن 5 سالگی ظهور می کند.
☻بهترین زمان برای پرورش استعداد های کودکان سن 6 تا 7 سالگی است.
برای پرورش استعداد های خردسالان می توان از امکانات گوناگونی بهره برد. پرورش بیان تجسمی(بیان به یاری دست) یکی از آنها می باشد٬ کودک با خلق چیزهای هر چند پیش پا افتاده به اندیشه ها و احساساتش شکل می بخشد.
☻چند نمونه از عواملی که در رشد و پرورش استعداد کودک بسیار موثرند:
خانواده- محیط – وسایل ارتباط جمعی- بازی
مراحل رشد نقاشی کودکان
☻طبق تحقیقات روانشناسان و متخصصان علوم تربیتی بیان تصویری کودک از دوره خط خطی شروع می شودو از مراحل مختلفی مانند دوره سمبولیک و دوره شکل پذیری می گذرد و به دوره واقعیت گرایی در دوران پیش از بلوغ می رسد.
☻"لوکه" مراحل رشد نقاشی کودکان را در 4 مرحله رآلیستی (واقع گرایی) تقسیم بندی کرده است:
1- رآلیسم اتفاقی (خط خطی کردن) از کودکی تا 5/3 سالگی
2- رآلیسم اشتباهی و نمایشگری از 3 تا 6 سالگی
3- رآلیسم ذهنی (خط ترسیمی و نوشتن) از 6 تا 8 سالگی
4- رآلیسم بینایی (واقع گرایی بصری) از 8 تا 13 سالگی
☻کودک پس از مدتی به خط خطی های خود به ترتیب شکل دایره-مربع- بیضی و مثلث می دهد و بعدها از ترکیب این شکلها تصاویری خلق می کند. مانند خورشید با اشعه هایش و صورت انسان و...
☻آگاهی به رابطه نقاشی و دنیای حقیقی در اوایل 3 سالگی یا اواخر 2 سالگی رخ می دهد.
☻در سن 3 سالگی خط نگاری کودک تنها برای لذت بردن نیست بلکه احساسات درونی خود را در ارتباط با تجربه های زندگی کوتاه مدتش بیان می کند.
در این سن خطوط عمودی را بیش از خطهای افقی ترسیم می کند٬ به اعتقاد پژوهشگران خطوط عمودی در این سن بیانگر اظهار وجود کودک است و توسعه آن نشان می دهد از وجود و شخصیت خود آگاه است.
☻در زمینه نمادگرایی هندسی که در دوره خط خطی و بعد از 3 سالگی صورت می گیرد کودک شکل دایره را در ابتدا به خاطر لطافت و فرم نرم آن می کشد زیرا در این زمان او نمی تواند چیزهای خشن را درک کند. دایره هر چه بزرگتر کشیده شود نشانه محبت بیشتر است.
بعد از دایره نوبت به مربع می رسد که بیانگر صلابت و خشونت است٬ کودک در این مرحله از استحکام روحی بیشتری برخوردار است.
کودک در هر مرحله از رشد به نمادهای علمی می رسد٬ از جمله در 5 سالگی به نماد مثلث می رسد که بیانگر شدت عوامل روحی است.
☻نخستین مرحله بروز نقاشی از انسان که از روی بی مهارتی کشیده می شود در فاصله 5/3 تا 4 سالگی است.
تکمیل پیکره آدمی بین 4 تا 6 سالگی است.
☻کودک بعد از سنین 5- 6 سالگی قدرت بیشتری در جهت نظارت بر واقعیات بیرونی پیدا می کند و چون لغات بیشتری آموخته بنابراین به سهولت می تواند اختلاف اشیاء را با یکدیگر درک و بیان کند٬ در نتیجه در این سن و چند سال بعد کودک آن جنبه از اشیاء را که شناخته است رسم می کند نه آنچه را که در ظاهر می بیند(واقع بینی ذهنی).
این دوران(7 تا 9 سالگی) را دوران طلایی نقاشی کودکان می دانند.
☻در مرحله بعد کودک وارد مرحله واقع بینی بصری می شود که بر عکس واقع بینی ذهنی و فکری است یعنی کودک اشیاء را شبیه خودشان می کشد و دیگر افکار عاطفی خود را در معرفی اشیاء به کار نمی گیرد.
در سنین 10 تا 14 سالگی نوجوان این طرز بیان را منسجم تر می کند و از این به بعد نقاشی او دارای خصوصیات منحصر به فردی می شود و سپس ثابت می ماند و دیگر رشد و پیشرفتی نمی کند _ اما تکنیک پیشرفت می کند.
معمولا تفاوتی بین نقاشی یک فرد 14 ساله و یک بزرگسال وجود ندارد.
☻کلوگ تکامل نقاشی در کودکان را به 5 مرحله اصلی بررسی می کند:
1- اثر یا خط نا مشخص
2- خط مشخص یا اشکال هندسی در هم
3- طرح یا در کنار هم قرار گرفتن چند شیء
4- اجتماع چندین شکل مختلف
5- تصویر نگاری